Tworzenie się ziemi
Ziemią nazywamy w rolnictwie wierzchnią rozkruszoną warstwę cząstek mineralnych z domieszką cząstek organicznych pokrywającą podłoże leżące pod spodem. Podłoże to bywa skaliste, kamieniste lub wreszcie gliniaste czy piaszczyste. W tej wierzchniej warstwie, w ziemi rozrastają się korzenie roślin i czerpią w niej wodę i pożywienie, złożone z różnych ciał rozpuszczonych w tej wodzie. Roślina ma w ziemi stałą podstawę, w której umocowuje się korzeniami, by się utrzymać w naturalnym stojącym położeniu i by w ten sposób korzystać z ciepła i światła słonecznego.
Widzimy, że kawał muru nieochroniony dachem, głaz leżący na powietrzu po pewnym czasie traci swoją spoistość, kruszy się i rozsypuje na powierzchni czyli wietrzeje.
Otóż i ziemia uprawna utworzyła się ze zwietrzenia pierwotnie litych skał i minerałów tworzących powierzchnię skorupy kuli ziemskiej i tworzy się tak dziś jeszcze, wszędzie tam, gdzie lita skała występuje na powierzchnię np. w niektórych górach. Wietrzenie skał odbywało się i odbywa bardzo powoli i stopniowo, pod wpływem różnych czynników, a mianowicie ciepła, powietrza, wody a nawet pod wpływem roślin.
1) Zmiany temperatury powodują, że kamień, czy skała, pęka przy niejednostajnym oziębianiu i ogrzewaniu.
2) Woda rozpuszcza pewne cząsteczki, wnika w drobne pęknięcia, a zamarzając rozsadza nawet bardzo twarde skały.
3) Kwas węglowy zawarty w powietrzu powoduje również kruszenie się i rozpadanie minerałów zawierających krzemiany. Tworzy się z nich wtedy glina oraz sole kwasu węglowego czyli węglany, często rozpuszczalne w wodzie.
4) Tlen zawarty w powietrzu utlenia pewne minerały i czyni je łatwiej rozpuszczalnymi we wodzie, albo też powoduje ich rozkruszenie się.
5) Rośliny wreszcie mogą swymi korzeniami wgryzać się w skałę, posiadają bowiem zdolność nagryzania i rozpuszczania niektórych minerałów przy pomocy kwasu węglowego, który się z ich korzeni wydziela.
Pod wpływem tych to czynników rozpada się skała najpierw na grube odłamki, potem na coraz drobniejsze okruchy. Na wietrzejącej skale osiedla się szczupła roślinność drobnych porostów i mchów, nikłych trawek. Pojawiają się one najpierw we wszystkich wilgotniejszych, niższych miejscach, gdzie się więcej wilgoci zatrzymuje. Roślinność ta drobna i szczupła obumiera z czasem, butwieje i rozkłada się na powietrzu, cząsteczki roślin żarnieniają się na brunatną masę rozkruszoną, którą nazywamy próchnicą.
Próchnica miesza się z rozkruszonymi odłamkami i ziarnkami skały wietrzejącej, tworzy nieco już lepszy podkład dla następnej roślinności. Tym sposobem powstaje na wietrzejącej skale ziemia, zasobna nieraz w próchnicę. Roślinność znajduje coraz lepsze warunki dla swego rozwoju – w miejsce drobnych porostów osiedlają się już większe zioła, drzewa i krzewy.
Ale na tym nie kończą się przemiany wywołane wietrzeniem skał. Woda spadająca po pochyłości gór porywa ze sobą rozkruszone przez zwietrzenie szczątki skał unosi kamienie w doliny, trze jedne o drugie i roztrąca, rozkrusza na coraz drobniejszy materiał, na piasek i miał drobniejszy. Okruchy te, piaski i miał, niesie prąd wody w dolinę i tam osadza w łożysku rzeki na brzegach. Widzimy więc łożyska potoków górskich zaścielone grubym żwirem. Im niżej w dolinę schodzimy, tym żwiry stają się drobniejsze, kamyki lepiej otoczone i pomieszane z piaskiem. W miarę jak bieg wody staje się powolniejszy coraz mniejsze unosi ona ze sobą cząsteczki. Rzeki w swym dolnym biegu osadzają tylko piasek bardzo drobny i jeszcze drobniejszy namuł. Po zmianie biegu rzeki, po przerzuceniu się łożyska, osady wietrzeją dalej, pokrywają się roślinnością i tworzą ziemię mniej lub więcej urodzajną.
Zależnie więc od pochodzenia i sposobu utworzenia się ziemi rozróżnić możemy:
A) Ziemie pierwotne spoczywające na tym samym skalnym podłożu, z którego przez zwietrzenie powstały. B) Ziemie naniesione: 1) wodą, 2) powietrzem, 3) lodowcami. C) Ziemie narosłe np. torfy, powstałe przeważnie z obumarłych szczątków mchów lub roślin bagiennych.
Ziemie pierwotne spotykamy w górach i wyższym podgórzu. U nas spoczywają one w Karpatach i płaskich wyżynach bądź na piaskowcach, z których zwietrzenia powstały, bądź na łupkach. Pierwsze są piaszczyste, drugie więcej gliniaste, zwięzłe. Także niektóre ziemie wapienne np. rumosze, powstały ze zwietrzenia wapieni i żwirowisk wapiennych, stanowiących ich rodzime podłoże. Małe przestrzenie zajmują ziemie pierwotne na skałach granitowych w Tatrach, stanowiąc podkład wyższych hal i polan górskich.
Przeważnie jednak spotykamy w krajach polskich ziemie naniesione. W dolinach rzecznych czyli tzw. porzeczach naniesione one zostały wodą i ułożone warstwami żwirów, piasków i namułów. Znaczniejsze obszary Litwy i Polski pokrywają gliny, piaski i żwirowiska naniesione lodowcami w dawniejszych epokach geologicznych. Ku wschodowi Polski znajdują się ziemie naniesione prawdopodobnie wiatrem, są to tzw. żółte gliny nawiane.