Proso
Proso nie znosi przymrozków, nie może być u nas siane wcześniej jak w maju, a że przy tym potrzebuje do dojrzenia dłuższego czasu, bo około 150 dni, zbiór więc przypada późno. Proso wytrzymuje doskonale suszę, lubi okolice cieple i suche, a glebę pulchną w próchnicę zasobną, dość głęboką i żyzną. Gleby czarnoziemy ogrzewające się dobrze w lecie są do uprawy prosa odpowiednie. W okolicach o chłodniejszym lecie, buja proso więcej w słomę, opóźnia dojrzewanie i staje się płodem bardzo zawodnym. To jest powodem, że nie bywa u nas tak powszechnie uprawiane, jak inne zboża.
Odmiany prosa są liczne, odróżniają się kształtem wiechy i barwą nasienia. Proso zbite białe czyli perłowe ma ładne grube ziarno, dojrzewa jednak bardzo późno i u nas jest niepewne. Proso rozpierzchłe bywa czerwone, żółte lub szare. Czerwone ma ziarno najgrubsze i najładniejsze, jest przy tym dość wczesne.
Proso wymaga roli zupełnie z chwastów oczyszczonej i dobrze uprawnej, z początku rośnie powoli i chwasty łatwo je głuszą. Najlepsze stanowisko dla prosa jest po okopowych na nawozie, po kukurydzy, także po dobrej, gęstej i czystej koniczynie rocznej i po późnych mieszankach pastewnych. Nieźle rośnie na wyczyszczonych nowinach.
Uprawa
Przed zimą orka dość głęboka, na wiosnę uprawa kultywatorem i broną w celu zniszczenia chwastów i płytka orka pod siew. Na nawozie w jesieni przyoranym proso udaje się, lecz w takim razie więcej się zachwaszcza. Nawozy pomocnicze małe znajdują zastosowanie.
Ziarno do siewu dla ochrony od główni należy bajcować, jak pszenicę przeciw śnieci. Wysiew niezbyt gęsty, w rzędy na 20 do 30 cm. odległe, około 18 kg. na ha; przy rzutowym siewie do 28 kg. Siew rzutowy przykrywa się broną, a gdy pora sucha należy przewałkować. Siew rzędowy zapewnia wyższe plony, gdyż umożliwia okopanie motykami.
Po siewie należy spulchniać zaskorupiającą się ziemię przy pomocy brony lub wałka. Po wzejściu prosa zaraz jak najwcześniej wyciąć chwasty motyką. Przy siewie rzutowym, gdy się dobrze ujmie ziemi, zbronować.
Proso podlega główni, która sprawia nieraz znaczne szkody. W zarażonych roślinach zamiast wiechy wyrastają pałkowate utwory, wypełnione pyłkiem czarnym. Zaprawianie ziarna do siewu za pomocą ciepłej na + 54 – 56 stopni C. wody przez 5 minut chroni od tej choroby.
Zbiór
Zbiór prosa przypada w końcu sierpnia, w chwili dojrzenia nasion słoma, która jest jeszcze soczysta i miękka, utrudnia suszenie. Do żęcia przystępować należy wtedy, gdy znaczniejsz, ilość nasion już dojrzała i zczerwieniała. Słoma schnie bardzo powoli. W czasie pogodnym zostawia się proso przez pięć do sześciu dni na pokosach czy garściach, następnie raz ostrożnie przewraca i znowu parę dni suszy, wiąże w małe snopy i zwozi. Przy niestałej porze lepiej po lekkim przeschnięciu zwieźć i omłócić dojrzałe ziarno, a resztę rozesłać i powtórnie wysuszyć.
Ziarno omłócone należy cienko rozesłać i szuflować, żeby nie spleśniało. Plon prosa wynosi około 16 – 17 kubików z ha, dochodzi jednak do 30 kubików. Na 100 kg. ziarna wypada około 200 kg. słomy. Prosianka jest paszą pożywną zbliżoną w strawności do siana.
Rodzaje
BER gatunek prosa kolbiastego, ma znacznie drobniejsze ziarno niż proso zwykle i bywa u nas uprawiany nie tyle dla ziarna, co na paszę. Wymaga ziemi dobrej, ale znosi doskonale suszę. Nadaje się do zasiewów letnich na ugorach obsiewanych na paszę i do zasiewów na ścierniskach np. w mieszance z wyką. Nasienia wychodzi około 30 kg. na ha.
GRYŻA czyli Sorgo. Do rodzaju roślin prosowatych należą także liczne gatunki gryży czyli Sorga. Są to rośliny bardzo wielkie, dorastające 5 m.; bywają uprawiane w cieplejszych krajach na ziarno i na paszę. U nas ziarno dojrzewa tylko u najwcześniejszych gatunków w cieplejszych okolicach Podkarpacia; zresztą ma znaczenie tylko jako pasza zielona i do zakiszania.
Gryża pastewna cukrowa ma nasiona czarne, połyskujące. Dorasta u nas do 4 m. wysokości i daje niezłą paszę. Gryża miotełkowa („miotełka”) ma nasiona jasno brunatne, daje paszę nieco twardszą, bywa uprawiana na Węgrzech na ziarno i na słomę, z której robią tzw. ryżowe miotełki. Ziarna śrótowanego używają na paszę dla koni i bydła. Sorgo wymaga gleby w dobrej sile nawozowej, lecz znosi dobrze suszę. Wysiew w rzędy na 30 – 40 cm. odległe, w ilości około 40 – 50 kg. nasienia na ha.
Uprawa, plon i zużytkowanie podobne jak końskiego zebu z tą różnicą, że po wczesnym skoszeniu na paszę, odrasta jeszcze raz nieco.