Czyszczenie i przygotowanie nasienia do siewu
Zarówno ziarno przeznaczone na siew jak i ziarno targowe oraz na paszę powinno być należycie oczyszczone. Po omłocie oddzielamy najpierw ziarno od zgonin i plew, następnie czyścimy je z nasion chwastów, piasku, prochu i innych zanieczyszczeń, oddzielamy ziarno poślednie od celnego. Staranne oczyszczenie zwiększa zawsze wartość nasienia i jego cenę targową, podnosi też wartość użytkową na paszę, szczególnie jednak ważne jest, jeśli nasienie ma służyć na siew. Przygotowując nasienie do siewu należy je najpierw oczyścić, następnie stosownie rozgatunkować pod względem ciężaru i wielkości.
Rozróżniamy następujące czynności około nasienia:
1) Oczyszczenie pierwsze, tj. oddzielenie zgonin i plew, pyłu, piasku i bardzo drobnych chwastów. Dokonuje się to przy pomocy młynka rafowego lub w młocarni złożonej.
2) Oczyszczenie według kształtu (oddzielenie ziaren krótszych i okrągłych) od długich, dokonuje się przy pomocy tryera, deski pochyłej lub żmijki.
3) Oczyszczenie i rozgatunkowanie pod względem ciężaru nasion; służy do tego młynek tzw. polski bez sit, ręczne miotanie pod wiatr lub wirówka.
4) Oczyszczenie, rozgatunkowanie i wyrównanie według wielkości, dokonuje się przy pomocy cylindrów lub sit gatunkujących, a także na wirówce.
Produkując zwykły towar targowy, można poprzestać na oczyszczeniu pierwszym i drugim. Ziarno siewne powinno przejść wszystkie sposoby oczyszczenia i rozgatunkowania.
Czyszczenie
Młynek rafowy zwany także wialnią, zaopatrzony jest w wiatrak, którym wywiewa plewy, lżejsze zanieczyszczenia i puste ziarna. Dwa sita górne oddzielają kłosy, słomę, główki chwastów i w ogóle grubsze zanieczyszczenia. Sito dolne umieszczone w desce, po której stacza się nasienie, oddziela drobne nasiona chwastów jak mak, bławat, gorczycę, a także bardzo drobne ziarna czyli poślad. Za pomocą wymiany sit górnych i dolnego daje się młynek taki zastosować do czyszczenia rozmaitych nasion: do zbóż, grochu, rzepaku itd. Młynek rafowy służy więc do pierwszego oczyszczenia nasienia po młócce. Służy jednak także do pierwszego rozgatunkowania ziarna, ponieważ prąd wiatru odrzuca pośrednie ziarno do osobnej przegrody. Oczyszczone już ziarno można następnie przy pomocy tego młynka pogatunkować pod względem ciężaru. W tym celu sita górne się wyjmuje i puszcza się wiatrak w szybki obrót (lepiej do tego celu służą osobne młynki bez sit ), gdyż znacznie lżej idą. W młocamiach złożonych zastępują młynek podobne urządzenia z samą młocarnią połączone.
Tryer. Ziarno z pod młynka wychodzi oczyszczone z plew i zgonin, jak i drobnych nasion chwastów. Pozostają jednakże ziarna połamane, chwasty o nasionach grubszych jak np. kąkol, wyczka, ostrzyca itp. Nie zdoła też młynek oddzielić owsa i owsika od innych zbóż o krótszym nasieniu. Do tych celów, tj. do odczyszczenia nasienia według kształtu, służy tryer.
Tryer składa się z cylindra blaszanego, którego wewnętrzna ściana posiada zagłębienia okrągłe, pół kuliste, tej wielkości, że wchodzą w nie krótkie nasiona chwastów, jak wyczki i groszku, kąkolu itp., ale nie wchodzą długie nasiona zboża. Nasienie sypie się do cylindra z kosza blaszanego, a przy obrocie cylindra nasiona okrągłe podnoszą się wyżej w zagłębieniach i wpadają do osobnej rynienki, którą odchodzą osobno. Czyste zboże wysypuje się dolnym końcem cylindra.
Tryery bywają a) pojedyncze takie jak dopiero opisany, albo też 2) z działaniem podwójnym. Te ostatnie oddzielają nie tylko okrągłe chwasty ze zboża, lecz wydzielają także owies i owsik z pszenicy, żyta i jęczmienia. Oprócz tego tryery bywają połączone z sitami, na których się odsiewa osobno cienkie ziarno poślednie od grubego.
Ziarna okrągłe od kanciastych oddziela się najłatwiej na gładkiej desce pochyłej obciągniętej płótnem.
Żmijka rozdziela ziarno również według kształtu. Jest to prosty przyrząd złożony z kilku śrubowato skręconych rynien blaszanych. Ziarno okrągłe tocząc się nabiera większego rozpędu i odchodzi zewnętrzną rynienką – ziarna kanciaste lub długie spadają osobno. Żmijka nadaje się do oddzielania wyki ze zboża, grochu z bobiku, do wytoczenia grochu i rzepaku do siewu. Działa powoli lecz nie potrzebuje siły do obsługi, gdyż nasiona spadają własnym ciężarem.