Gleba, podglebie i warstwa orna
Każda ziemia pokryta roślinnością, jeśli ją odkopiemy głębiej, okaże nieraz znaczną różnicę między warstwą wierzchnią a pod spodem leżącą.
Wierzchnia warstwa jest pulchniejsza, porowata i często znacznie ciemniejsza. Tę wierzchnią warstwę nazywamy glebą, to zaś co niżej widzimy, już nieco innej barwy i innego złożenia, nazywamy podglebiem.
Gleba bywa rozmaitej grubości i odgranicza się od podglebia bądź to zupełnie nagle, ostrą wyraźną granicą, bądź też przechodzi w podglebie z wolna tak, że granicy oznaczyć nie można.
W ziemiach uprawnych warstwa górna odwracana corocznie pługiem czyli warstwa orna wyraźnie się odznacza. Zajmuje ona w glebach płytkich zazwyczaj całą głębokość gleby naturalnej. W glebach natomiast głębokich np. czarnoziemach podolskich warstwa orna zajmuje tylko górną część gleby naturalnej.
Gleba zawiera więcej próchnicy, stąd barwa jej ciemna. W niej przeważnie rozrastają się drobne a liczne korzenie roślin uprawnych, w glebie najwięcej jest pokarmu dla rośliny. Gleba jest zazwyczaj więcej gruzełkowata, przewiewna, kruchą tj. sprawna.
Głębokość gleby naturalnej jest bardzo rozmaita. Na ubogiej ziemi, która mało zawiera pokarmu dla roślin, słaby porost się rozwija; tworzy się wtedy gleba bardzo płytka, zaledwie parę centymetrów grubości. Na ziemiach żyznych bywa gleba o wiele głębszą, np. ziemie podolskie. Przez uprawę głęboką i obfite nawożenie można glebę znacznie pogłębić, o ile złe podglebie (np. kamieniste) nie stoi temu na przeszkodzie. Dla urodzaju roślin uprawnych zawsze korzystniej, jeśli gleba jest głęboka.
Podglebie uboższe w próchnicę, nieraz mocno zbite, nie jest tak obficie porośnięte korzeniami jak gleba. Wrastają weń tylko silniejsze, głębsze korzenie, za pomocą których rośliny pobierają wodę z wilgotnych, głębszych warstw ziemi.
Podglebie jest zawsze więcej zbite, może być jednak z tego samego materiału co gleba sama. Bywa jednak często, że podglebie jest z zupełnie innego materiału jak gleba, albo że składa się z warstewek rozmaitych na sobie ułożonych. Własności podglebia wpływają i na glebę bardzo silnie. Jeśli np. podglebie jest grubo żwirowate, wtedy gleba jest przewiewniejsza, przepuszczalna, łatwiej traci wilgoć, podsycha. Jeśli podglebie stanowi zwięzły mokry ił, wtedy i gleba staje się podmokła.
Chcąc poznać ziemię, nie można zadowolić się poznaniem wierzchniej warstwy gleby, ale trzeba zbadać także podglebie. Najwyraźniej widać podglebie w dole wykopanym łopatą np. do 1,5 metra głębokości. Zamiast jednak mozolnego kopania dołów, używa się rozmaitych świdrów. Za pomocy świdra wydobywamy kolejno warstwy ziemi i badamy je jak one są ułożone. Możemy z tych próbek wywierconych brać materiał do dalszych szczegółowych badań. Do szybkiego poznania jakości podglebia, służą też laski świdrowe stalowe z wyżłobieniem na końcu, w które wchodzi ziemia. Przy pomocy świdra można również badać stan wody zaskórnej w różnych porach roku.