Kukurydza
Kukurydza
Kukurydza pochodzi z Ameryki, wymaga klimatu ciepłego, nie kiełkuje bowiem niżej + 8° C i przymrozków wcale nie znosi. Jako zboże bywa uprawiana u nas w południowej części kraju; dalej na północ tylko tu i owdzie w małych ilościach, ponieważ nie zawsze należycie dojrzewa. Na paszę może być u nas uprawiana wszędzie. Odmian kukurydzy jest mnóstwo, dla nas na ziarno mają jednak znaczenie tylko odmiany wczesne, które mogą w klimacie dojrzeć. Są to odmiany o ziarnie żółtym mączystym, średniej wielkości.
Koński ząb jest odmianą kukurydzy o wielkim ziarnie podobnym do zębów młodego konia. Dorasta ona znacznej wysokości – u nas nie dojrzewa a uprawiamy ją ze sprowadzonego nasienia na paszę dla bydła.
Kukurydza cukrowa o nasieniu pomarszczonym bywa uprawiana w ogrodach i daje smaczną i sycącą potrawę.
Gleba. Kukurydza wymaga bardzo dobrze wynawożonej gleby, starannie uprawnej, pulchnej ale nie suchej. Głębokie glinki i zasobniejsze w wilgoć czarnoziemy najlepiej jej odpowiadają. Pastewna udaje się dobrze na gruntach torfiastych.
Uprawa kukurydzy i jej stanowisko zbliżają się raczej do roślin okopowych niż zbóż. Przedplon może być jakikolwiek, byle rola była w dobrej sile nawozowej. Kukurydza idzie po sobie nawet dobrze; zwykle następuje po kłosowych i stanowi dobry przedplon pod inne kłosowe.
Uprawa powinna być staranna, więc wczesna podorywka a przed zimą orka. Na glebach z natury pulchnych jak czarnoziem kukurydza niekoniecznie wymaga uprawy głębokiej – a więcej spulchniania i motyczenia w czasie wzrostu dla zachowania wilgoci. Nawóz najlepiej przyorać już podorywką poprzedniego roku, a najpóźniej orką przedzimową. Z wiosną nie należy ziemi zbytnio suszyć, jednak potrzebne jest silne spulchnienie kultywatorem, a w razie potrzeby płytka orka pod siew wieloskibowcem. Bronowaniem niszczy się wcześniej chwasty. Z powodu zasiewania w silnej glebie, często na oborniku, rzadko stosuje się pod kukurydzę nawozy sztuczne. Pod koński ząb można z korzyścią dać saletrę chilijską.
Siew kukurydzy. Skoro już obawa przymrozków minie wtedy dopiero można siać kukurydzę, u nas więc w końcu kwietnia do połowy maja. Wysiew ręczny za znacznikiem lub też siewnikiem w rzędy na 45 do 60 cm. szerokie, zależnie od wysokości odmiany. Przy sadzeniu ręcznym daje się dwa lub trzy nasiona w dołek i przyciska ziemią. Odległość w rzędzie wynosi około 30 cm. Nasienie nie powinno być za głęboko przykryte (do 5 cm.). Przy ręcznym sadzeniu ziarnkami wychodzi na hektar zaledwie 20 – 35 kg., przy siewie siewnikiem około 60 – 75 kg. Ręcznie sadząc dawać należy nasienie co 15 cm. w rzędzie, po czym się przerywa tak, że rośliny zostają mniej więcej na 30 cm.
Po zasiewie rzędowym wypadnie nieraz zwałować, dla lepszego obciśnięcia nasion ziemią. Zasiew kiełkujący chronić należy pilnie przed wronami. Dalsze czynności polegają na kilkakrotnym motyczeniu kukurydzy. Dokonuje się tego ręcznie lub stosownymi maszynami, które najlepiej udoskonalono w Ameryce.
Pierwszy raz motyczy się jak najwcześniej po wzejściu kukurydzy zupełnie płytko, drugi raz nieco głębiej. Po drugiej motyce przerywa się zbyt gęsto stojące rośliny, a przy trzecim motyczeniu obsypuje się rzędy, formując małe grobelki. Po obsypaniu kukurydza lepiej się zakorzenia. Po okwitnieniu należy wyłamać nadmierne kolby osadzone u samego dołu lub za wysoko, a pozostawiać na jednym źdźble po trzy sztuki.
Kukurydza nie wiele u nas podlega chorobom. Najzwyklejsza jest głównia kukurydzy, objawiająca się przez niekształtne narośla na szulkach i kwiatach górnych, z których po pęknięciu osłony wysypuje się czarny pyt zarodników.
Zbiór nasienia kukurydzy odbywa się we wrześniu. Podcięte łodygi ustawia się oparte o siebie, by doschły, po czym obłamuje się kaczany, odrywa liście, okrywowe, a kolby nasion mocno jeszcze wilgotne, wsypuje się do kosznic, w których przez zimę wysychają. Kosznice są to wąskie a wysokie, przewiewne budynki drewniane o ścianach z podwójnej żelaznej siatki.
Na nasienie do siewu wybrać należy rośliny plenne o dorodnych, wcześnie dojrzałych, dobrze wypełnionych szulkach, te zawiesza się osobno w przewiewnym miejscu dla dosuszenia.
Omłot odbywa się na wiosnę w stosownych obłuskiwaczach lub też cepem. Plony kukurydzy bywają bardzo wysokie do 40 kubików z ha., zwykły plon wynosi około 25 kubików.
Jeden hektolitr nasienia waży 70 – 88 kg. Na 100 kg. ziarna przypada 200 – 240 kg. słomy i liści. W 100 kg. całych szulek bywa 45 do 60 kg. ziarna, a 25 do 40 kg. kaczanów. Ziarno kukurydzy nadaje się doskonałe do żywienia zwierząt gospodarskich, zarówno omłócone, jak po ześrutowaniu całych kolb wraz z kaczanem na śrutownikach amerykańskich. Kaczany same jaki słoma służą na opał.
W mieszanej uprawie z kukurydzą sadzą fasolę, dynię, ogórki itp.
Koński ząb na zieloną paszę uprawia się podobnie jak kukurydza na bardzo silnie wynawożonym polu. Wystarcza przy tym dwukrotne obrobienie motyką. Odległość rzędów najstosowniejsza około 30 – 50 cm. W rzędach może być siany gęściej niż kukurydza na ziarno. Zużytkowuje się na zieloną paszę lub jako materiał na zimową kiszonkę dla bydła. W jesieni należy go zebrać w stanie zielonym, zaraz po ukazaniu się wiechy, a w każdym razie zanim go mróz z warzy, gdyż wówczas wiele traci na wartości odżywczej. Plon bywa wysoki, bo 450 od 600 kubików masy zielonej z ha., w tym jest zwykle 15% masy suchej, a 85% wody.