Jakość i ocena nasienia

Nasienie do siewu powinno być: 1) zdrowe i całe, 2) dorodne i 3) czyste. Zdrowe nasienie poznajemy po jego barwie, połysku i zapachu a przede wszystkim po zdolności kiełkowania.

Barwa, połysk, zapach

Barwa ziarna powinna być świeża i właściwa gatunkowi ziarna. Niektóre nasiona ciemnieją i rudzieją po dłuższym przechowaniu. Tak np. owies stary żółknie i ciemnieje, groch pastewny, bób i bobik czernieją, koniczyna świeża ma barwę żółtą z nalotem fioletowym, stara rudzieje rdzawo. Obecność nasion ściemniałych dowodzi, że nasienie są już stare. Połysk właściwy ginie z czasem, zwłaszcza jeśli nasienie było wilgotno przechowane, zatem brak właściwego połysku (np. u lnu, koniczyny) budzi podejrzenia co do wieku nasienia.

Zapach powinien być również właściwy gatunkowi nasienia. Woń stęchła świadczy o spleśnieniu i wilgotnym przechowaniu lub mokrym zbiorze ziarna i wtedy przypuszczamy, że ziarno nie będzie należycie kiełkowało. Brzydki zapach pszenicy przypominający śledzie świadczy, że jest mocno zarażona śniecią. Zapach zjełczałego tłuszczu mają stare źle kiełkujące nasiona oleiste lnu, konopi itp.

Zdolność kiełkowania zależy od dojrzałości nasienia, od jego wieku i sposobu przechowania. Nasiona należycie dojrzałe i dobrze wypełnione kiełkują szybciej i lepiej, a w następstwie wydają silniejsze rośliny, zachowują też zdolność kiełkowania znacznie dłużej, niż nasiona niedojrzałe, zebrane przedwcześnie.

Nasiona dobrze wyschnięte i sucho przechowane długo zachowują zdolność kiełkowania. Przechowywane w wilgoci tracą ją w znacznie krótszym czasie. Uszkodzone i nadpsute nasiona również szybciej tracą zdolność kiełkowania niż całe.

Nasiona zbóż i traw a także i buraków przy zwykłym sposobie przechowania w spichrzu, już w trzecim roku źle kiełkują, nasiona roślin motylkowych zachowują dłużej tę zdolność, podobnie np. len.

W razie wątpliwości czy nasienie posiada jeszcze zdolność kiełkowania należy zrobić próbę. Przy zakupie większych ilości nasion gospodarskich, należy je poddać kontroli stacji doświadczalnych botaniczno-rolniczych, a od dostawcy żądać gwarancji co do zdolności kiełkowania.

Uszkodzenia

Nasienie siewne powinno być cale. Wszelkie nasiona połamane, choćby tylko popękane, są do siewu nieprzydatne. Małe uszkodzenie bielma w nasionach bielmowych (np. zbóż), lub samych liścieni u roślin bezbielmowych nie niszczy wprawdzie zdolności kiełkowania, lecz ją osłabia. Uszkodzenie natomiast zarodka czyni nasienie zupełnie do siewu nieprzydatnym. Najczęściej trafiają się uszkodzenia spowodowane zbyt ciasno ustawioną młocamią, tudzież wskutek wygryzienia przez szkodniki, jak wołki, chrząszczyki grochowe i mole ziarnowe.

Nasienie powinno być pełne, dorodne i ciężkie. Kształt nasienia pełny (u zbóż zaokrąglony) świadczy o dobrem dojrzeniu. Ziarna niedokształcone, pokurczone i pomarszczone nie dojrzały należycie i nie wypełniły się tworzywem zapasowym. Ziarna nagie lub zrośnięte z plewą można od razu z wyglądu ocenić, ziania siedzące luźno w plewach jak u owsa, orkiszów, esparcety, dopiero po wyłuskaniu ocenić można należycie, o ile są pełne.

Ciężar nasienia idzie w parze z wewnętrznym wypełnieniem. Oznacza się zaś sposobem dwojakim: ciężar objętościowy czyli hektolitrowy (waga hektolitra lub korca) i ciężar własny tj. ciężar setki lub tysiąca ziaren. Ciężar hektolitra nie daje jeszcze pojęcia o wielkości i ciężarze poszczególnych nasion, lecz daje niejaką miarę ich wewnętrznej zbitości. Wysoki ciężar hektolitra jest przymiotem korzystnym. Ciężar stu lub tysiąca ziaren daje najlepszą miarę ich wielkości i wypełnienia, zatem przy ocenie nasienia ma wielką wartość. Przekonano się wielokrotnie, że ziarna ciężkie zdolne są do wydania silniejszej i plennej rośliny. W ziarnach siedzących w plewie, np. u owsa, należy oceniać ziarna wyłuskane i stosunek ich ciężaru do plewy.

Czystość i prawdziwość nasienia

Nasienie powinno być czyste tj. nie zawierać żadnych obcych domieszek bezwartościowych lub nawet szkodliwych. Jako domieszki znaleźć można przede wszystkim nasiona chwastów, piasek, grudki ziemi, u żyta sporysz. Najszkodliwsze są zanieczyszczenia chwastami pasożytnymi, jak np. kanianka w koniczynie. W nasionach droższych zdarza się często fałszowanie podobnymi nasionami tańszymi o małej wartości gospodarczej, szczególnie w koniczynie, lucernie i trawach łąkowych.

Czystość i prawdziwość nasienia oznaczyć można przez staranne przebieranie ręką pewnej ilości nasion, przy czym jednak trzeba nasiona znać dobrze. Zajmują się tern stacje kontrolne botaniczno-rolnicze.

Do oddzielenia chwastów i zanieczyszczeń służą właściwe sita, młynki, wialnie, tryery i sortowniki.