Gatunkowanie nasienia według ciężaru i wielkości

Ziarno odczyszczone na młynku i tryerze przedstawia już dobry towar targowy. Do siewu to jednak nie wystarcza. Należy je z kolei rozgatunkować, by wybrać najlepsze, tj. najcięższe i wyrównane co do wielkości ziarna. Najdawniejszym sposobem jakiego w tym celu używano, jest miotanie ziarna szuflą na boisku, (najlepiej pod wiatr). Ziarno grube i ciężkie odpada najdalej, lekkie bliżej. Najcięższe ziarna można tym sposobem zebrać osobno do siewu. Dokładniej i szybciej czynność tę spełnia młynek polski.

Młynek bez sit zwany także polskim, składa się z kosza na ziarno, wiatraka i stosownych zastawek. Nasiona spadając z kosza dostają się pod silny prąd powietrza. Ziarna lekkie odrzucone wiatrem padają dalej, ziarna ciężkie, pełne, bliżej. Z pomocą trójkątnej zastawki przesuwanej oddziela się i zbiera osobno ziarno najcelniejsze. Stosownie do rodzaju nasienia należy szybciej lub powolniej obracać wiatrakiem, aby wytworzyć, zależnie od potrzeby, słabszy lub silniejszy prąd wiatru.

Sortowniki i sita gatunkujące. Przy bardzo starannym przygotowaniu nasienia siewnego po rozgatunkowaniu według ciężaru na młynku, należy nasienie rozdzielić według grubości i wielkości, aby oddzielić nasiona drobne, choć ciężkie, od grubych. Ziarno jednakowej wielkości, „wyrównane” – ma jako siewne wyższą wartość, bo równiej kiełkuje i jednostajniej wschodzi.

Do tego celu służę płaskie sita połączone z przyrządem do wstrząsania lub też cylindry sitowe (sortowniki). Sita mogą być stałe, do wymiany na rozmaitą grubość nasienia lub też złożone ruchome, do nastawiania na dowolną wielkość otworków. Te ostatnie są wygodniejsze w użyciu. Bardzo często młynki i tryery połączone są z sitem gatunkującym i spełniają wtedy podwójne zadanie.

Wirówka Kaysera jest rodzajem cylindra gatunkującego zboże według wielkości, szybciej niż zwykłe cylindry. Do czyszczenia i gatunkowania nasion drobnych lub bardzo lekkich, jak np. traw czy buraków służą osobne właściwe urządzenia i maszyny. Nasiona bardzo wielkie, jak bób i fasola przy uprawie w małych gospodarstwach wybiera się do siewu ręcznie.

Kłosowanie. Oczyszczenie należyte jęczmienia i owsa wymaga jeszcze poobijania wąsów i ości przez co ziarno staje się ładniejsze i zyskuje znacznie na wadze korca (hektolitra). Osiągamy to przepuszczając nasienie przez tzw. kłosownik: narzędzie w rodzaju tryera z karbowaną wewnątrz powierzchnią, o którą nasienie się obija. Zbyt silne kłosowanie może jednak obniżyć zdolność kiełkowania.

Namoczenie nasienia przed siewem stosuje się niekiedy przy spóźnionych siewach buraków, kukurydzy, aby przyspieszyć wzejście, siać wtedy należy w ziemię dobrze wilgotną.

Bajcowanie nasienia płynami odkażającymi ma na celu zniszczenie zarodników grzybków pasożytnych, jak śnieci, zgorzeli buraków itp. Bajcuje się np. pszenicę przeciw śnieci w rozczynie siarczanu miedzi, w rozczynie formaliny lub też zanurza się na 5 minut w wodzie gorącej o temperaturze +54° C.

Do bajcowania pszenicy używa się 0,5% siarczanu miedzi tj. 0,5 kg. tej soli rozpuszcza się najpierw w kilku litrach wody gorącej i dopełnia do 103 litrów. Ta ilość rozczynu wystarcza na zabajcowanie około 200 kg. pszenicy do siewu. Pszenicę zalewa się takim płynem tak, aby całkowicie była zanurzona, miesza dobrze i pozostawia na 12 do 14 godzin. Po upływie tego czasu płyn się zlewa, a ziarno wyrzuca na klepisko i rozściela cienko, aby przeschło. Siać należy wkrótce, gdyż po kilkunastu dniach ziarno bajcowane słabiej kiełkuje. Inny sposób bajcowania jest następujący: na 100 l. wody daje się 2 kg. siarczanu miedzi, gdy tylko się rozpuści zanurza się w tym płynie ziarno w niewielkim koszu (po 25 kg. na raz) na parę minut, przerabiając dobrze i przecierając rękami, mokre ziarno wysypuje się na klepisko i zostawia przez noc by obeschło. Wygodniejsze jeszcze jest użycie formaliny: na 100 l. wody daje się 0,25 kg. kupnej formaliny i tym płynem zalewa się ziarno na 15 minut. Po doskonałym wymieszaniu i zebraniu pływających zanieczyszczeń, płyn się zlewa, a ziarno rozściela cienko do obeschnięcia. Wody z formaliną można użyć dwukrotnie.