Gleby piaszczyste
Jeżeli ziemia składa się przeważnie z piasku o wyraźnych ziarnkach, nazywamy ją piaszczystą. Ziem piaszczystych jest wiele i zajmują u nas dość znaczne przestrzenie. Różnią się one rodzajem piasku, który je tworzy i ilością oraz rodzajem domieszek, jakie oprócz piasku w glebie się znajdują.
Piaski lotne: wydmy i piaski suche
Piaski drobnoziarniste, przeważnie kwarcowe jeśli czyste i luźne bez domieszek, ułożone w grubej warstwie są w wyższych położeniach suche nie zlepione niczym i tak ruchome, że wiatr je przerzuca, tworząc posuwające się i ruchome wydmy. Korzenie roślin nie mają w nich oparcia, gdyż bywają przez wiatr wywiane i ogołocone, po czym usychają. Wilgoci brak znaczny. Uprawa na takich wydmach jest niemożliwa, zanim się ich przez stosowną meliorację nie utrwali. Nadają się jedynie do zalesienia i obsadzenia właściwymi krzewami, które mogą taką luźną glebę związać. Właściwe wydmy są na niewielkich przestrzeniach porozrzucane po całym kraju. Najwięcej jest ich na Pomorzu i na Mazowszu.
Piaski grubsze nie lotne ułożone w grubych warstwach są suche, mało urodzajne, wymagają silnego nawożenia i wzbogacenia w próchnicę.
Piaski podmokłe i sapy
Piaski i ziemie piaszczyste o ile leżą na jakimś nieprzepuszczalnym podłożu, tworzą gleby zupełnie innego rodzaju, podmokłe przesycone wilgocią, które okazują bardzo często w podglebiu warstwę żelazistą rdzawą lub czarniawą, bardzo zbitą, nazywaną żelaziakiem (orsztyn). Gleby te zwane pospolicie „sapami” występują w nizinnych okolicach Bugu jako piaski nadbużańskie. Na całym obszarze ziem polskich i litewskich piaski podmokłe zajmują znaczne przestrzenie. Bardzo często tuż obok wydmiastych suchych pagórków występują w dolinach piaski podmokłe. Gleby te są ubogie, bo już wielokrotnie wodami przepłukane i nie urodzajne z powodu nadmiaru wilgoci. Wymagają odwodnienia i wapnowania oraz silnego nawożenia. Pokrywa je roślinność moczarowata, a często w miejscach najniższych wśród tych piasków, tworzą się torfowiska.
Piaski nadrzeczne
Nad brzegami rzek większych, w górnym ich biegu, w dawnych łożyskach rzecznych utworzyły się ziemie piaszczyste z piasków i szlamu naniesionego przez wody rzeczne. Są to piaski pomieszane nieco z bardzo drobniutkim miałem kwarcowym i cząstkami gliny, próchnicy, wapna. To też te piaski nadrzeczne są bardzo rozmaite, raz więcej szczere, to znowu więcej związane i przechodzą w glebę glinkowatą, która bardzo często znajduje się w pobliżu. Piaski nadrzeczne są zawsze wyraźnie warstwowane, ponieważ się z wody osadzały poszczególnymi warstwami. Na przekroju widzimy wielką rozmaitość, leżą bowiem na sobie naprzemian pokłady żwiru, piasku lub szlamu ilastego czy gliny, a jakość takiej gleby zależy bardzo od rodzaju podglebia. Piaski warstwowane znajdują się w dolinie Wisły i jej wielu dopływów, nad Sanem, Dniestrem i innymi rzekami. Żyzne łąki i pastwiska naddniestrzańskie leżą na ziemiach porzecznych, piaszczystych, lecz zasobnych w próchnicę.
Szczerki
Szczerki są osobnym rodzajem ziem piaszczystych. Są one mieszaniną kanciastego grubego piasku z drobnym ostrym piaskiem, czasem trochę z gliną, a leżą na nieprzepuszczalnym gliniastym lub iłowatym podłożu. Należą do ziem gorszych. W niższych, mokrych położeniach tworzy się w nich żelaziak.
Ziemie piaszczyste w ogóle, o ile wyżej położone, bywają za suche. Rośliny w nich cierpią na brak wilgoci. W niskich położeniach przeciwnie są za mokre. Uprawa mechaniczna na nich lekka i łatwa. Nawozu potrzebują bardzo wiele i często powtarzanego, bo się szybko w nich rozkłada, a zdolność zatrzymywania pokarmów mają bardzo słaba. Przy dobrym nawożeniu są jednak glebami wdzięcznymi do uprawy. Najcenniejszą domieszką dla miernie suchych piasków jest próchnica i jeśli piaszczysta gleba zawiera więcej próchnicy staje się jedną z najlepszych rodzajów ziemi. Próchnica zwiększa zdolność zatrzymywania wody i pokarmów, a nie psuje pulchności gleby. To też najlepsze sposoby poprawy ziem piaszczystych, polegają na wzbogaceniu ich w próchnicę.