Owies

Odmiany owsa uprawnego należą do dwóch gatunków: owies zwykły, wiechowy i owies grzywak (chorągwiasty, węgierski, wschodni). Pierwszy ma wiechę rozpierzchłą wielostronną, drugi ściśniętą, nachyloną ku jednej stronie.

Wśród odmian owsa wiechowego rozróżniamy rychliki, (tatrzański), owsy średnio-późnie i późne. Rychliki zadowalają się gorszą glebą i uprawą, ale mają mniejszy plon. Owsy późne są plenniejsze i wymagają też gleby żyźniejszej. Owies grzywak jest zawsze późny, o sztywnej słomie, grubym lecz lekkim ziarnie. Istnieją odmiany owsa czarne i brunatne, jak i owsy o ziarnie nagim, wypadającym z plew, lecz te nie mają u nas większego znaczenia.

Gleba. Owies udaje się na każdej glebie byle nie była za sucha, przenosi jednak przede wszystkim gleby zwięzłe dobrze zatrzymujące wilgoć. Klimat miernie wilgotny sprzyja urodzajom owsa lepiej niż suchy. W górach u nas uprawa owsa dochodzi najwyżej z wszystkich zbóż. Na torfach idzie również dobrze. Zadowala się płytką uprawą i małą siłą nawozową w roli, jest jednak bardzo wdzięczny za lepsze wynawożenie. Znakomicie się udaje na świeżo przeoranych łąkach i stawiskach, jak i innych niezbyt suchych nowinach.

Stanowisko i nawożenie. Ponieważ owies zadowala się mniejszą silą nawozową, przez to chętnie sieją go w ostatnim tj. czwartym, a czasem piątym polu po nawozie. W lepszym jednak stanowisku nierównie wyższe daje plony. Najlepiej udaje się po okopowych w nawozie, po strączkowych, jak i po nawozach zielonych w jesieni przyoranych. Może być z korzyścią siany na nawozie jako przedplon pod pszenicę. Z nawozów sztucznych można z korzyścią użyć na wiosnę superfosfatu, a na lekkich glebach i soli potasowych. Oprócz tego dawka saletry bardzo często dobrze się opłaca.

Siew. Owies należy siać wcześnie, nawet siew w wilgotną ziemię nie szkodzi. Ziarno brać dobre, na młynku przesortowane, ciężkie. Ze względu na potrzebę wczesnego siewu, bardzo powszechnie sieją owies ręką lub siewnikiem rzutowym, chociaż siew rzędowy daje jak przy innych zbożach dobre wyniki. Wymiar ziarna bardzo rozmaity, zależnie od gleby i gatunku 130 do 240 kg. na ha (80 do 145 kg. na mórg); przy siewie rzędowym i odległości rzędów od 12 do 20 cm., 90 do 140 kg. na ha. Głębokość przykrycia najstosowniejsza około 5 cm. Jeśli gleba przed siewem była przesuszona (np. na orce wiosennej), wałek lub kółka ugniata za radełkami siewnika przyspieszą kiełkowanie i wzejście. Dalsze czynności polegają na niszczeniu skorupy, w razie potrzeby, broną lub wałkiem pierścieniowym.

Chwasty, choroby i szkodniki: Życica omełek („mato nogi”) trafia się w owsie często i jest bardzo szkodliwym zanieczyszczeniem, działa bowiem trująco na konie, bydło i ludzi. Pozbyć się jej można przez staranne czyszczenie nasienia i uprawę owsa po okopowych.

Pszonak i gorczycę najlepiej niszczy się jak w jęczmieniu bronowaniem, gdy owies dobrze zejdzie, później plewieniem. Można je również niszczyć jak w jęczmieniu przez skrapanie pola 20% rozczynem siarczanu żelaza w chwili, gdy pszonak dopiero zeszedł. Skutkuje to jednak tylko w czasie suchym.

Owies podlega podobnie jak jęczmień główni, takie same są też i środki zapobiegawcze. Ze szkodników występują: niezmiarka czarna i mucha heska.

Niezmiarka czarna czasami uszkadza nie tylko rośliny, ale i ziarno. Mianowicie przy spóźnionych zasiewach letnia jej rójka przypada w czasie kwitnienia owsa. Z jajek złożonych w kwiat wyłażą wkrótce gąsienice i wyjadają młode ziarna w plewie. Wczesny wysiew chroni częściowo od tego niebezpieczeństwa.

Zbiór. Owies nie dojrzewa tak równo jak zboża kłosowe. Nie chcąc wiele utracić przez wysypanie się można przystąpić do zbioru, chociaż część wiech spóźnionych nie zupełnie dojrzała, zaczyna dopiero bieleć.

Mniej się przez to traci, niż przez osypywanie się przestałego na pniu owsa. Zbiory owsa przypadają u nas bardzo rozmaicie, zależnie od położenia. Rychliki dochodzą w końcu lipca, późniejsze owsy w sierpniu.

W górach przeciąga się zbiór owsa do końca września. Przeschnięty na pokosach owies wiąże się i ustawia wiechami w górę, opierając snopy o siebie. Owies nie jest zbyt czuły na deszcze, przy długiej slocie jednak może ucierpieć. Na 100 kg. ziarna przypada około 180 do 240 kg. słomy. Plony bardzo rozmaite, zależnie od okolicy i uprawy. W górach często zaledwie 6 kubików z ha wydaje, a na bogatych stawiskach bywają plony do 35 kubików z ha. U nas zbierają średnio około 14 – 15 kubików.